رعایت اصول جملهنویسی یکی از قدمهای اولیه نگارش نثر فارسی است. پس شکی نیست که باید قواعد جملهنویسی به زبان ساده را بلد باشیم. امروز کمی خودمانیتر به این قضیه میپردازیم.
سال دوم دبستان اولین باری بود که به صورت جدی با نگارش آشنا شدم. درسی به اسم «جملهسازی»داشتیم و عجیب دوستش داشتم. این شبهدرس ورژن سادهتر همان انشا بود. هدف این درس ساختن جمله با کلماتی بود که معلم به ما میگفت. نمره دانشآموزان هم با توجه به زیبایی جملات به بیست نزدیکتر میشد.
تاریخچه نوشتن جمله به صورت حرفهای از همان دوم دبستان آغاز شد. این روزها که ذهنم زیاد از حد درگیر صفر تا صد نوشتن شده، فهمیدم که «جملهسازی» جای چکشکاری بیشتری دارد. اینطور شد که چکش به دست گرفتم و افتادم به جان جملهها. امروز هم میخواهم کمی از فوتوفن و قواعد جملهنویسی به زبان ساده را با شما به اشتراک بگذارم.
قواعد جملهنویسی به زبان ساده
1. چه زمانی جمله تشکیل میشود؟
چند کلمه در کنار هم قرار میگیرند و معنا و مفهوم کاملی را به شما منتقل میکنند. به همین راحتی جملهها متولد میشوند. اما به چه جملاتی جمله میگوییم؟ یا بهتر بگویم، چطور جمله را در نوشتهها شناسایی کنیم؟
متن کوتاه زیر را با هم بخوانیم:
امروز ظهر برای خرید نان به نانوایی رفتم. نانوایی شلوغ بود و آدمها آنجا را روی سر گذاشته بودند.
حالا بررسی جملات:
امروز برای خرید نان به نانوایی رفتم ← جمله است
نانوایی شلوغ بود ← جمله است
آدمها آنجا را روی سر گذاشته بودند ← جمله نیست
پس نتیجه میگیریم
در تمامی پاراگرافهای نوشته خود از جملات معنادار استفاده کنیم.
2. جمله معترضه و آداب استفاده از آن
جمله معترضه یا میانجمله، برعکس نامش که قلمبهسلمبه است، بسیار ساده تشکیل میشود.
به عبارت بالا توجه کنید. جمله «برعکس نامش که قلمبهسلمبه است» نوعی جمله معترضه محسوب میشود. این جملات برای توضیح بیشتر در نوشتهها استفاده میشود. مفهوم نوشته شما با حذف میانجمله تغییری نخواهد کرد. این جملهها بیشتر در میان دو خط تیره ( – ) یا ویرگول قرار میگیرند.
اما نکته مهم
شیوه استفاده از جملات معترضه در نوشتهها بسیار اهمیت دارد. استفاده بیش از حد آن علاوه بر خدشه به ظاهر نوشته، ذهن خواننده را در یک پرانتز اضافی قرار میدهد. پرانتزی که باید توضیحات جمله قبلی را برای خود هضم کند. پس بهتر است که توضیحات اصلی مربوط به المانهای نوشته را غیرمعترضه بیان کنیم.
متن کوتاه زیر را با هم بخوانیم:
پیراهناش را، با اینکه چروک زیادی داشت، به چوبلباسی آویزان کرد. این عادت را از همان کودکیاش -از همان روزی که مادرش را از دست داد- به خاطر داشت. با انجام اینچنین کارها، مثل آویزان کردن لباس به چوبلباسی و عادتهای کودکانه، تسلا خاطر پیدا میکرد.
حالا بازنویسی جملات:
پیراهن چروکاش را به چوبلباسی آویزان کرد. این عادت را از همان کودکیاش -از همان روزی که مادرش را از دست داد- به خاطر داشت. با انجام این کار تسلای خاطر پیدا میکرد.
پس نتیجه میگیریم
از جمله معترضه بیش از حد استفاده نکنیم.
3. از نوشتن جمله بلند پرهیز کنید
جملات بلند و پرکلمه برای خوانندهها دلنشین نیستند. این مدل جملات در فضای وب فارسی به وفور یافت میشود. نیازی به ذکر مثال نیست، ولی سه دلیل مهم برای نوشتن جملات کوتاه داریم:
- جمله بلند ذهن مخاطب را بیش از حد درگیر میکند پس مختصر و مفید سر اصل مطلب بروید.
- جمله کوتاه راحت در ذهن خواننده هضم میشود. نیاز به نشخوار زیادی ندارد و در نوشته موثرتر عمل میکنند پس راحت خوانده میشوند.
- به مخاطب اجازه نفس کشیدن میدهید. البته تنفس مغزی! خواننده باید فرصت داشته باشد تا جمله قبلی را در ذهناش بارگذاری کند پس نوشته شما تاثیرگذارتر میشود.
پس نتیجه میگیریم
از جملات کوتاه در نوشتههای خود استفاده کنیم.
قواعد جملهنویسی را آسان شروع کنید
نتیجهها را گرفتیم. البته نتیجه بسیار است که باید بگیریم. ولی این سه موردی که به آنها پرداختیم نقش زیرپوستی در نوشتههای شما خواهند داشت. برای شروع نوشتن و تولید محتوا زیاد سخت نگیرید. از خطاهای نوشتن نترسید. برای ابتدای کار، جمله از شما سه چیز میخواهد:
- حق مطلب جمله را ادا کنید.
- توضیح اضافی ندهید.
- کوتاه بنویسید.
یک پاسخ
درود!
مطلب مفیدی بود. به نظر من مهمترین تمرین جمله نویسی مربوط به رونویسی از جملات کتابهای مختلف است. به خصوص اگر از آثار نویسندگان خوب رونویسی کنیم.
حتی با نگاه انداختن به جملاتِ آثار بیکیفیت هم زمینه برای اصلاح این دست از جملات فراهم شده که این امر موجب تقویت جمله نویسی میشود.